Πως προστατεύει ο νόμος το δικαίωμα διατροφής του εν διαστάσει συζύγου και των ανηλίκων παιδιών του; Μέρος Α'

Ο γάμος από ότι γνωρίζουμε όλοι ξεκινάει πάντα αισιόδοξα με αγάπη, με υποσχέσεις αιώνιας πίστης και ελπίδα δημιουργίας μιας σωστής οικογένειας.

Κανένας δεν γνωρίζει στην σημερινή εποχή , ούτε μπορεί να προεξοφλήσει πόσο θα διαρκέσει ένας γάμος. Οι συνθήκες της σύγχρονης κοινωνίας έχουν αλλάξει σημαντικά. Γρήγοροι ρυθμοί, λίγος χρόνος, πολλές υποχρεώσεις, σύγχρονες τεχνολογίες (Internet), έλλειψη ηθικών αξιών και πολλά άλλα καθιστούν δύσκολη έως ανέφικτη σε πολλές περιπτώσεις την επικοινωνία του ζευγαριού μέσα στο γάμο. Αρκετές φορές ο γάμος οδηγείται σε κρίση. Δυστυχώς οι σχέσεις των συζύγων διαταράσσονται ουσιαστικά και μάλιστα σε πολλά επίπεδα. Οι όρκοι αιώνιας πίστης ξεχνιούνται και τη θέση τους παίρνουν οι λογομαχίες και ένας ιδιότυπος αγώνας επιβολής του ενός συζύγου στον άλλο. 

Η αμοιβαία υποχρέωση των συζύγων για κοινή συμβολή στις οικογενειακές ανάγκες, ανάλογα με τις δυνάμεις τους, παραβιάζεται ιδίως από τον οικονομικά ισχυρότερο (είτε άνδρα είτε γυναίκα). Τότε ο οικονομικά αδύνατος σύζυγος (άνδρας ή γυναίκα), μπορεί λόγω του ότι ο άλλος σύζυγος δεν συμβάλλει οικονομικά (αναλόγως των δυνάμεών του ή και καθόλου) στη κάλυψη των οικογενειακών αναγκών και ιδίως στη διατροφή των ανηλίκων παιδιών, να φτάσει σε οικονομικό διέξοδο με δυσμενείς ψυχολογικές συνέπειες για αυτόν και τα παιδιά. Εδώ χρειάζεται συνδρομή οικογενειακού συμβούλου και δικηγόρου σε περίπτωση που η κατάσταση οδεύει προς το χειρότερο.

Σύμφωνα με τον Αστικό Κώδικα (άρθ. 1391) οφείλεται διατροφή στο σύζυγο που διέκοψε την έγγαμη συμβίωση για εύλογη αιτία από τον άλλο σύζυγο. Η διατροφή αυτή είναι σε χρήμα και προκαταβάλλεται κάθε μήνα. Το ποσό της διατροφής αυτής αυξάνεται ή μειώνεται, όταν το επιβάλλουν οι περιστάσεις. Οι αμοιβαίες υποχρεώσεις συνεισφοράς που υπάρχουν κατά τη διάρκεια της έγγαμης συμβίωσης (άρθ. 1389, 1390 Α.Κ.) δεν συμψηφίζονται. Αντίθετα, σε περίπτωση διακοπής συμβίωσης (διάστασης συζύγων) οι παραπάνω υποχρεώσεις μετατρέπονται σε υποχρεώσεις διατροφής και μετά από ένα συμψηφισμό δικαιούχος είναι εκείνος ο σύζυγος που όφειλε τη μικρότερη συνεισφορά.

Δεν αποτελεί προϋπόθεση του δικαιούχου διατροφής η απορία του (αδυναμία αυτοδιατροφής) ή η ευπορία του υπόχρεου για διατροφή συζύγου. Δηλαδή και ο σύζυγος που μπορεί να διαθρέψει τον εαυτό του δικαιούται στο μεγαλύτερο εισόδημα του άλλου συζύγου με τον ίδιο τρόπο, όπως στα βάρη του γάμου. Σύμφωνα με την άποψη που επικρατεί, η οφειλόμενη γιά το δικαιούχο διατροφή είναι η διαφορά του ποσού της συνεισφοράς του στις οικογενειακές ανάγκες από το μισό των συνολικών οικογενειακών αναγκών αυτών συν τη διατροφή επιπλέον αναγκών λόγω χωριστής διαβίωσης.

Εύλογη αιτία διακοπής της συμβίωσης είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για να υπάρχει δικαίωμα διατροφής του συζύγου. Κατά την επικρατούσα άποψη, εύλογη αιτία διακοπής συμβίωσης αποτελεί ο κλονισμός, που στηρίζει λόγο διαζυγίου καθώς και άλλα γεγονότα μη κλονιστικά του γάμου, που δικαιολογούν τη διακοπή της συμβίωσης, χωρίς να προκαλούν κλονισμό. Η διακοπή της συμβίωσης γίνεται συνήθως, είτε με αποχώρηση από τη συζυγική στέγη (εγκατάλειψη συζυγικής στέγης) από τον υπόχρεο σε διατροφή σύζυγο ή με αποπομπή του δικαιούχου σε διατροφή συζύγου, χωρίς εύλογη αιτία. Υπάρχει πάντα εύλογη αιτία για το σύζυγο που διακόπτει την έγγαμη συμβίωση, αν δικαιούται να ζητήσει διαζύγιο, λόγω ισχυρού κλονισμού του γάμου.

Σε περίπτωση που ο υπόχρεος διατροφής σύζυγος διέκοψε από εύλογη αιτία την έγγαμη συμβίωση και η εύλογη αιτία δημιουργήθηκε εξαιτίας της υπαίτιας συμπεριφοράς του δικαιούχου οφείλεται ελαττωμένη διατροφή (άρθ. 1392 εδ.β' Α.Κ.) Αν δεν έχει εύλογη αιτία διακοπής της έγγαμης συμβίωσης ο δικαιούχος σύζυγος, δεν μπορεί να ζητήσει διατροφή.

Η ρύθμιση του θέματος της διατροφής των συζύγων κατά τη διάρκεια της διακοπής συμβίωσης γίνεται σύμφωνα με το άρθρο 1391 Αστικού Κώδικα. Οι σύζυγοι δεν μπορούν να συμφωνήσουν παραίτηση από τη διατροφή για το μέλλον. Μία τέτοια συμφωνία δεν είναι έγκυρη. Επίσης δεν μπορούν έγκυρα να συμφωνήσουν τη προκαταβολή της διατροφής για χρόνο μεγαλύτερο από ένα μήνα ή μεγαλύτερο από αυτόν που το δικαστήριο έχει ορίσει.

Στις περισσότερες περιπτώσεις τα δικαστήρια αναθέτουν την επιμέλεια των παιδιών στην μητέρα και επιδικάζουν, εφόσον ζητείται με ασφαλιστικά μέτρα ή κύρια αγωγή, μια διατροφή για τα παιδιά και την ίδια. Στην δικαστηριακή πρακτική η ανάθεση επιμέλειας των παιδιών στη μητέρα σύζυγο συνεπάγεται συνήθως και υποχρέωση διατροφής των παιδιών από τον άλλο σύζυγο. Σε ελάχιστες περιπτώσεις, ανατίθεται η αποκλειστική επιμέλεια των παιδιών στον πατέρα, εφόσον την ζητεί. Ενδεικτικά αυτό μπορεί να συμβεί σε περιπτώσεις π.χ. εξωσυζυγικών σχέσεων μητέρας με αρνητικές επιδράσεις στα παιδιά, ακαταλληλότητας της μητέρας λόγω προβλημάτων ψυχικής υγείας, όταν δεν υπάρχει συναισθηματικός δεσμός της ανήλικης με την μητέρα της εξαιτίας της τελευταίας, ανεπίτρεπτα σωφρονιστικά μέτρα από τη μητέρα που θίγουν την αξιοπρέπεια του παιδιού.

Συντομογραφίες: Α.Κ. = Αστικός Κώδικας, Π.Κ. = Ποινικός Κώδικας, Κ.Πολ.Δ. = Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας

Γιώργος Γιαγκουδάκης, Δικηγόρος Καβάλας

* Δημοσιεύτηκε 6/9 στην "Πρωϊνή" Εφημερίδα της Καβάλας